પ્રેમ પણ શસ્ત્ર છે ***મહેન્દ્ર જોષી 

આપણે 

ભરબપ્પોરે જોયો છે સુર્યને 

રાખ થઇ જતા ઘરના ઉંબરે 

સપનાં ભરેલી હોડીને 

જોઈ છે ડૂબી જતા 

પરિચિત નદીમાં 

હાથમાં રહી ગયા છે 

ઠંડા હાથ 

કેન્સરગ્રસ્ત  સ્વજનોના 

જ્વાળામાં લપેટાતી જોઈ છે 

છેલી આશ જેવી 

ઘરવખરી 

જોયા છે એક પછી એક 

ઘા ઝીલી વિદાય લેતા 

રક્તરંજિત દિવસો

જાણે કોઈ ખેંચી રહ્યું છે 

અટપટા રહસ્યમય  માર્ગે 

આપણ ને 

હજુ ય જ્વાળાઓ ભભૂકી ઊઠે છે 

રાખ ઊડે છે 

કોઈ હાથ પકડી રાખે છે 

પાણી ફરી વળે છે 

આપણી ઉપર 

સ્મૃતિઓનું 

ઊંઘના કિનારે હોડી નાંગરે છે 

એક પછી એક 

મૃતાત્માઓ 

હસતા હસતા આવી પહોચે છે 

આપણી વચ્ચે 

કહે છે :

ડરો નહિ ,પ્રતિકાર કરો 

મરણ જો હિંસક પ્રાણી છે જીવનનું 

તો 

પ્રેમ પણ શસ્ત્ર છે મરણનું 

ડરો નહિ ,પ્રતિકાર કરો ......

................................. 

થોડીક અનુભૂતિઓ મહેન્દ્ર જોષી

થોડીક અનુભૂતિઓ ***મહેન્દ્ર જોષી

(૧)

સુરજ સાખે એક વાત કહેવી છે મનની .
એ ખરું કે તમે સામે હો ત્યારે
ભાન ભૂલી જાઉં છું
દૂર હો ત્યારે
પેલી વાત ઊભરાય કીડીઓ જેમ મનમાં
નજરમાં નજર પરોવી
અક્ષરશઃ કહી દઉં છું જાણે ..
મારા સમ છે તમને
કોઈને કહી દો તો !
હા, તમે અંતર્યામી ખરાને !

(૨)

ધૂળેટીના દિવસે તમને
અલપઝલપ જોયા
રસોડાની બારીમાંથી
ગુલાલ-ગુલાલ!
બધાય કામ પડતા મેલી
દોડી આવી બહાનું કાઢી
તમારી નજરે પડવા

ઉફ ! ત્યાં તમે નહોતા
ભોંઠપનો ભાર મનમાં વેંઢારી
ભરાઈ રહી ભંડકિયામાં
તમારી નજરથી બચવા
પણ ...
રુવે રુવે ફરતી રહી તમારી નજર
આખો દિવસ
હું ગુલાલ ગુલાલ થઇ ગઈ
સાંજ થતામાં.....

(૩)

મોસુઝણુ  થવામાં
સંજવારી કાઢતી ગાતી જાઉં
'શેરી વળાવી સજ કરું હરિ આવોને '

ઘરના વાસી કચરાકૂડા સાથે આવી આંગણામાં
હિંડોળે સાક્ષાત ઝૂલતા હતા તમે !
હું તો હેબતાઈ જ ગઈ
'આવો ' ના ભાન વિના
અડધે વસ્ત્રે દોડી દુપટ્ટો લેવા ...
આંખ ખૂલી ગઈ
ઢોલિયેથી તે હિંડોળા લગ
પગલે પગલે કદમ્બ ફૂલ
દોડીને પાછી આવું તો
હિંડોળો ખાલી ખાલી ઝૂલ્યા કરે
હું પસ્તાવાના કૂવે ડબક ડબક .......

(૪)

સવારની વેળ
દૂધ સાથે ઊભરાઈ ગઈ ..

નાહી તો ખરી
ઠાકોરજી ભૂલાઈ ગયા

બપોરે બળી ગયો દાળનો વઘાર
માંડ માંડ ધોવાયા લૂગડાં
પરવારી આડે પડખે થઇ
ઘરના ગોકીરે વા-વરસાદે ભીંજવી નાખ્યા
કોરા લૂગડાં
રાતે ખીચડીમાં ભૂલાઈ ગયું લૂણ
વાળું ટાણે
ઘર આખાની ધખ ખાધી
રાતે રોવાઇ ગયું એકલા
મારા જ પાલવથી લૂછતી રહી મને
ઢોલીયા ની કોરે આડી  નજરે જોવાઈ ગયું
આભલામાં
તમે લુચ્ચું હસતા નીરખતા હતા મને
નજર ઊંચી કરું ત્યાં તો ..
સમજી ગઈ !
કેટલાય દિવસથી તમને ના દીઠ્યા નું દુ:ખ
ને ઉપર જતા તમારી છાની છાની લીલાઓ !
અંતર્યામી,
આવું શુ કરતા હશો ?
 ....
(૫)

જે કેડીએ તમે આવો અને જાઓ
એ જ કેડીએ હું પણ ..
ઊભું ,જ્યાં ઊભા રહો તમે
બેસી લઉં ,જ્યાં બેસતા હો તમે

તમારી હવામાં લહેરાઉં
તમારા તડકે  તપુ
ભીંજાઉં તમારા વરસાદે
કોરી થાઉં તમારી નજરના વસ્ત્રથી

ગીતની એકાદ કડી ગાઉ
હસી લઉં એકલી એક્લી
ઝાડ ખંખેરું ,ફૂલ વીણુ
પૂજા કરું પ્રસાદ વહેંચું
હીંચકે ઝૂલી લઉં
અધરાતે જાગું
તારાઓમાં તમને ટમ ટમ તા જોઉં
રોઈ લઉં ઉંઘની મારી
મોઢામાં મગ ભરી લઉં
સવાર સવાર

કોણ જાણે  હમણા હમણા
મને આવું કેમ થાય છે ?
તમને આવું કૈ થાય છે
અંતર્યામી? .............
******************************************

પિંજર ઘર ***મહેન્દ્ર જોષી

પિંજરઘર ***મહેન્દ્ર જોષી  

ક્યારેક મને 

મેના કહી 

પઢાવે પાઠ રાજા રામના 

ક્યારેક મને 

મૂંગી કોયલ કહી 

કૂજવા કહે ઘરના હિંડોળે 

ક્યારેક મને 

ચાંચ વિનાની કહી 

ચૂગવા કહે 

સોનેરી દાણાઓ 

અંદરના ઓરડે 

છેક અંદરના ઓરડે 

હું પૂછું મને મનોમન 

અરે !

આ તો કેવો પ્રેમી ?

મારું આકાશ કેદ કરી 

મને ઊડવાનું  કહે 

વારંવાર 

તેના પિંજર જેવા 

ખાલી ઘરમાં .......!

બગીચામાં અપરાધ ***મહેન્દ્ર જોષી

ગુલાબનું અંગારા થવું 

એ એક અપરાધ છે 

ગુલાબનું કોઈને ખોબામાં ધરવું 

એ બીજો અપરાધ છે 

ખોબાને સદંતર ભૂલી જવો 

એ વળી ત્રીજો ...

સાંજનું ધીરે ધીરે પડવું 

એ એક અપરાધ છે 

સાંજનું ખાલીખમ્મ બગીચામાં પડવું 

એ બીજો અપરાધ છે 

બગીચામાં એકલવાયા બાકડાનું 

એકલું પડવું એ વળી ત્રીજો ...

આંસુઓ વારે વારે આવી જવા 

એ એક અપરાધ છે 

આંસુઓ પોતાની જ આંગળીઓથી લૂછવા 

એ બીજો અપરાધ છે 

પાસે કોઈનો નામગૂંથ્યો રૂમાલ ન હોવો 

એ વળી ત્રીજો .....

પણ 

કોઈને હમણા જ આવું છું કહીને 

ક્યારેય ન આવવું 

એ સૌથી મોટો અપરાધ છે 

આ જગતમાં 

અપરાધ તો ઘણા છે .......મહેન્દ્ર જોષી (કવિતા દ્વિમાસિક અંક જુન ૨૦૧૩ )

સ્પર્શ :બંગાળી કવિતાનો ગુજ. અનુવાદ

સ્પર્શ ***બંગાળી કવિતા *સમરેન્દ્ર સેન ગુપ્ત ***હિન્દી અનુ.રામશંકર દ્વિવેદી *ગુજ.અનુ.મહેન્દ્ર જોષી

જયારે સ્પર્શ જ સર્વોપરી છે
ત્યારે વાત કરવાનો કોઈ જ અર્થ નથી

શિશુના હોઠ પર જયારે ભાષા નથી હોતી
ત્યારે તે સ્પર્શીને જ તેની જરૂરીયાત બતાવે છે

પુરુષ-સ્ત્રીનો માંસલ આદિમ દ્વન્દ્વ પણ
સ્પર્શમાં જ છુપાયેલ હોય છે

મૌન અથવા સંકેતથી  જ સમજાવવા  ઈચ્છે છે ,
સ્પર્શથી જ સમજાવી શકાય છે
અને મુખ પરની નીરવતા
તેને સંકેત -સૌન્દર્યથી શણગારવા ચાહે છે

તો આવો ફરી
ચુપ રહીને જોઈએ થોડા દિવસ
આવો થોડો સમય
એક પણ વાત કહ્ય વિના
આપણે જીવંત રહી શકીએ છીએ કે નહિ ,,
આપણે તે કરી શકીએ છીએ કે નહિ

સાંજના પાલવમાં
જયારે ઉદ્વિગ્ન તારાઓ
આકાશને ભાષાહીન કરી દે છે

જુઓ કવિતાના અક્ષરો સર્જીને
તેને માટે માત્ર સ્પર્શ જોઈએ
કલામને અન્ગૂલીઓનો સ્પર્શ
કાગળને શાહીનો
અને
મૃત્યુથી નીરવ થઇ જઈએ તે પહેલાં
જે તારા હાથમાં
રાખી દેવા ઈચ્છું છું
ભાષાહીન સ્પર્શનો સંસાર .......અનુ.મહેન્દ્ર જોષી :સૌજન્યસ્વીકાર સર્જક સામયિક બંનેનો ...